آندوسکوپی یکی از بهترین روش ها برای تشخیص بیماری های روده و معده است. طی این روش، لوله ای باریک به نام آندوسکوپ که یک دوربین در سر آن قرار دارد از طریق دهان یا معقد وارد لوله گوارش می شود و تصویری از محیط داخلی لوله گوارش را به نمایش می گذارد. در این مطلب از دکتر مهناز شکروی به صورت کامل در مورد اندوسکوپی معده صحبت می‌کنیم. پس با ما همراه باشید تا اطلاعات دقیقی را در اختیار شما قرار دهیم.
آندوسکوپی چیست و به چه علت انجام می گیرد؟
به روش تصویربرداری از داخل بدن با استفاده از لوله اندوسکوپ، آندوسکوپی گفته می‌شود. اندوسکوپ از طریق دهان یا مقعد و در مواردی با ایجاد برش در ناحیه مورد نظر، وارد بدن می‌شود. در مواردی که بیمار دارای علائمی مانند تهوع و استفراغ، درد شکمی، مشکلات بلع، مشکلات گوارشی و خونریزی باشد؛ پزشک از آندوسکوپی اندام فوقانی (مری و معده) برای تشخیص بیماری استفاده می‌کند. یکی از بهترین راه‌های تشخیص عفونت هلیکوباکتر پیلوری در معده، آندوسکوپی است.
گاهی اوقات علت انجام آندوسکوپی مربوط به خارج کردن جسم خارجی از دستگاه گوارش یا تشخیص ناهنجاری‌های مری، معده، دوازدهه و یا تشخیص تومورها و سرطان‌ها در مراحل اولیه است. در برخی موارد پزشکان برای افتراق تومورهای خوش‌خیم از بدخیم از آندوسکوپی همراه با نمونه‌برداری استفاده می‌کنند. همچنین پزشک ممکن است در بیماری‌ها و شرایطی مانند کم‌خونی، خونریزی، التهاب، اسهال یا سرطان سیستم گوارشی از نمونه‌برداری یا بیوپسی بافت تحت تصویربرداری، در حین آندوسکوپی استفاده کند.
در صورتی که هر یک از علائم زیر در بیمار بروز کند، پزشک ممکن است آندوسکوپی را تجویز کند:
- تومورها
- عفونت‌ها
- پانکراتیت
- زخم معده
- فتق هیاتال
- انسداد مری
- خون در ادرار
- یبوست مزمن
- خونریزی واژینال بدون علت شناخته شده
- بیماری‌های التهابی روده مانند کولیت و کرون
- خونریزی از دستگاه گوارش بدون علت شناخته شده
انواع آندوسکوپی معده
از جمله انواع آندوسکوپی معده به موارد ذیل می توان اشاره کرد:
· روش کرمو آندوسکوپی: از انواع آندوسکوپی معده است. در این نوع از آندوسکوپی معده در دیواره روده های بیمار از رنگ خاصی استفاده می شود تا توده های غیر طبیعی دستگاه گوارشی بهتر دیده شوند.
· روش آندوسکوپی کپسولی: در این نوع از آندوسکوپی معده، کپسول کوچکی به بیمار داده می شود که حاوی دوربینی کوچک است. این روش تصاویر زیادی از سیستم گوارشی ثبت می کند. اگر روش معمولاً آندوسکوپی معده نتایج مورد نظر را ندهد از این روش استفاده خواهد شد. این روش از انواع آندوسکوپی است که کل دستگاه گوارش را شامل می شود که به تازگی توسط پزشکان مورد استفاده قرار می گیرد.
· روش آندوسکوپی اولتراسوند یا اندوسونوگرافی: این روش به منظور دیدن ارگان دیگری از بدن به کار می رود یعنی علاوه بر دیدن اجزا معده، تصاویری از دیگر اجزای بدن دیده می شود و سونوگرافی و آندوسکوپی معده همزمان انجام می شود. روش اندوسونوگرافی که هزینه بالاتری نسبت به دیگر انواع آندوسکوپی معده دارد، می بایست تنها در صورت لزون انجم شود.
· روش کلانژیوگرافی آندوسکوپیک عقبگرد: این روش مرکب از رادیوگرافی با اشعه ایکس و آندوسکوپی قسمت بالایی دستگاه گوارش است که از آن برای تشخیص مشکلات صفراوی و مجاری لوزالمعده استفاده می شود.
· آندوسکوپی معده با بیهوشی: در آندوسکوپی معده با بیهوشی از دارویی به نام پروپوفول استفاده می شود. استفاده از دوز بالای این دارو منجر به بیهوشی عمومی نظیر جراحی های باز می شود. آندوسکوپی معده با بیهوشی به متخصص بیهوشی نیاز داشته و هزینه بالاتری نسبت به سایر روش ها دارد. آندوسکوپی معده با بیهوشی از انواع آندوسکوپی معده و بی خطر است و برخی اوقات تنها عوارضی چون افت موقت تنفس و ضربان قلب را به همراه خواهد داشت.
آندوسکوپی معده چگونه انجام می شود؟
انجام آندوسکوپی معده فقط چند دقیقه طول می‌کشد.
هنگام ورود نوک آندوسکوپ به سمت گلو، احتمال دارد یک یا دو بار آروغ بزنید که واکنش طبیعی است.
برای انجام آندوسکوپی معده، باید راحت بر روی پهلوی چپ دراز بکشید.
به گلوی شما اسپری بی‌حس‌کننده زده می‌شود تا احساسی نداشته باشید.
همچنین یک قطعه محافظ کوچک بین دندان‌هایتان قرار می‌گیرد تا دندان‌ها آسیب نبینند و به آندوسکوپ صدمه نزنند.
وقتی آماده شدید، پزشک سر آندوسکوپ را روی زبانتان قرار می‌دهد و آن را به سمت گلو هدایت می‌کند و از شما می‌خواهد آن را قورت دهید تا مری باز شود و آندوسکوپ وارد معده گردد.
طی این مدت، یک پرستار به طور مداوم نظارت خواهد داشت و با استفاده از ساکشن، بزاق دهانتان را خارج می‌کند.
وقتی آندوسکوپ به معده رسید، معده از طریق لوله‌ای که در آندوسکوپ قرار دارد، باد می‌شود تا مشاهده بهتر انجام گیرد.
در صورت مشاهده نکات مشکوک، پزشک ممکن است اقدام به نمونه‌برداری از بافت معده (بیوپسی) کند که کاملاً بی‌درد است.
پس از اتمام کار پزشک، آندوسکوپ خارج می‌شود.
قبل از آندوسکوپی معده چه بخوریم؟
همانطور که گفته شد تا شب قبل انجام آندوسکوپی معده تنها لازم است از خوردن غذای جامد اجتناب کنید. البته از هشت ساعت قبل آن نباید چیزی بخورید، بنوشید یعنی کاملا ناشتا باشید. این زمان ناشتایی در برخی موارد اگر مشکل انسدادی وجود داشته باشد افزایش می یابد اما در حالت عادی ۸ ساعت کافیست. البته برخی معتقدند تا ۴ ساعت قبل از آندوسکوپی مصرف آب، آب قند و چایی شیرین بلامانع است و فقط ۴ ساعت ناشتایی کافیست. این مورد را باید با پزشک مطرح و از صحت آن اطمینان یابید.
بعد از آندوسکوپی معده چه بخوریم؟
بیمار بعد از انجام آندوسکوپی فوقانی ممکن است دچار عارضه هایی مثل نفخ معده، حالت تهوع، گلودرد و عوارض ناشی از داروی بیهوشی شود که برای درمان همه ی آنها به احتمال زیاد پزشک برای احتیاط دارو تجویز خواهد کرد. اما نکته ی اصلی که باید در نظر داشته باشید خود معده است چراکه مدتی خالی مانده است. از آنجایی که مدتی غذایی میل نکرده اید بهتر است پس از Stomach endoscopy از نوشیدنی شروع کنید و تا ۴۸ ساعت از خوردن مواد غذایی و نوشیدنی هایی که حالت اسیدی دارند خودداری کنید. بنابراین بیشتر سعی کنید مایعات بنوشید و غذاهایی سالم با هضم آسان استفاده کنید. اگر هر یک از این عارضه ها شدیدتر باشد توصیه می شود که با پزشک معالج خود حتما موضوع را در میان بگذارید. در صورتی که این آزمایش را بدون بیهوشی انجام داده اید، بعد از بین رفتن بی حسی گلو می توانید تغذیه خود را شروع کنید.
برای انجام آندوسکوپی باید به نکات زیر توجه کرد:
- بیمار باید داروهای قلبی و فشارخون را با هماهنگی پزشک معالج مصرف کند.
- برای انجام آندوسکوپی، انسولین و داروهای ضد انعقاد خون نباید بدون هماهنگی با پزشک معالج مصرف شود.
- در صورتی که بیمار سابقه جراحی شکم، روده یا معده داشته باشد؛ باید حتما این موضوع را به پرسنل اندوسکوپی اطلاع دهد.
-بیمار باید هرگونه بیماری زمینه‌ای مانند دیابت و فشارخون، تنگی نفس، بیماری قلبی و... را به پرسنل آندوسکوپی اطلاع دهد.
- در صورتی که بیمار قبلا دچار شکستگی بینی شده باشد و یا دارای پولیپ بینی باشد، باید این موضوع را به پرسنل اندوسکوپی اطلاع دهد.
- در صورتی که بیمار از داروهای رقیق‌کننده خون مانند وارفارین، هپارین، کلگزان، آسپرین و... استفاده می‌کند، باید پرسنل اندوسکوپی را از این موضوع مطلع سازد.
- در صورتی که بیمار عمل جراحی ترمیم یا تعویض دریچه قلب داشته باشد و یا به بیماری‌های دریچه قلبی مبتلا باشد، باید این موضوع را به پرسنل آندوسکوپی اطلاع دهد.
آیا آندوسکوپی خطرناک است؟
آندوسکوپی جزو روش‌های تصویربرداری تشخیصی کم‌خطر است اما عوارض پس از آن به نوع آندوسکوپی بستگی دارد. مثلا پس از انجام آندوسکوپی از مثانه (سیستوسکوپی) ممکن است بیمار شاهد مقداری خون در ادرار باشد یا پس از انجام آندوسکوپی روده (کولونوسکوپی) مقداری خون در مدفوع مشاهده کند. این موضوع به خصوص زمانی که با نمونه‌برداری از بافت همراه بوده‌اند کاملا طبیعی است اما اگر پس از حدود 2 روز برطرف نشد و شدت پیدا کرد، بیمار حتما باید به پزشک معالج خود مراجعه کند.
عوارض شایع آندوسکوپی عبارتند از:
- تب و عفونت
- واکنش مواد بی‌حسی و آرام‌بخش
- قرمزی، تورم و التهاب در محل برش
- آسیب به اندام و ایجاد سوراخ در آنها
- درد مداوم در ناحیه‌های که آندوسکوپی شده
کلام آخر
آندوسکوپی فوقانی یک روش نسبتا کم خطر است که به پزشک کمک می کند تا علت برخی از مشکلات دستگاه گوارش را پیدا کند. پزشک شما همچنین ممکن است از آندوسکوپی فوقانی برای درمان برخی مشکلات استفاده کند. ممکن است یک یا دو روز بعد از عمل دچار سوزش گلو و نفخ شوید. بطور کل عوارض آندوسکوپی موقت هستند و با رعایت درست نکات مراقبتی، می توانید آنها را کاهش دهید.
